Kamera aşağıya kaysın lütfen!

                          Vincent van Gogh                                                      Andy Warhol   

Bazen filmin can alıcı noktasını oluşturur, bazen de yalnızca karakterin stilini tamamlayıcı görevde bulunurlar. Oyuncuların duruşunda ve yürüyüşünde birinci dereceden söz sahibi oldukları ise kesin. İçimizde düşmanlık olmadığına göre, filmlerdeki ayakkabılara kaçamak bakışlarla değil de rahatça göz gezdirmeye ne dersiniz? 

The Red Shoes filmini anmadan ayakkabılar hakkında bir yazı yazılabilir mi? Sanmıyorum. Yazılsa bile bu yazının bir şekilde eksik olacağı su götürmez. The Red Shoes, Michael Powell ve Emeric Pressburger'in yarattığı harikalardan biri. Bu ikilinin ortaya çıkarttığı mükemmel etkileyicilikte, muhteşem görselliğe sahip filmler, nedense daha çok Michael Powell'ın adıyla anılır, Pressburger hep unutulur. Powell'in tek başına çektiği Peeping Tom'un bunda etkisi var desek o da pek doğru olmaz çünkü zamanında bu güzel film epeyce kötülenmişti. Filme adını veren kırmızı pabuçlarımız çok ama çok güzel. Tabii güzelliği yalnızca görüntüsünde değil aynı zamanda üzerinde taşıdığı sihirinde. Tuhaf ve hüzünlü masalların yaratıcısı Hans Christian Andersen'in masalından yola çıkan film, dans etme tutkusunu, aşkı, fedakarlığı Jack Cardiff'in elinden çıkma muhteşem görüntülerle anlatıyor, durmadan danseden kırmızı bale ayakkabıları tutkuyu beyazperdeye mükemmel bir şekilde yansıtıyordu. Ve bu güzel ayakkabılar Moira Shearer'in ayaklarında hüzünlü bir sona -aksi mümkün mü?- doğru ilerlerken bizim de zihnimizde yer etmeyi başarıyordu.

The Red Shoes-1948

İşte en az The Red Shoes filmindeki ayakkabılar kadar iddialı başka bir ayakkabı. Belki de sinema dünyasının en çok bilinen ayakkabısı. The Wizard of Oz filminde Dorothy'nin giydiği "ruby slippers", tıpkı The Red Shoes'dakiler gibi sihirli ve tabii yine kırmızı. Sanırım sihrin kırmızıyla buluşması mükemmel karışım gibi bir şey. Yakut kırmızısı, pırıl pırıl parlayan bu pabuçlar filmde Dorothy'i bir türlü dönemediği evine kavuşturur, bizim de içimiz rahat eder. Görenin gözünü alamadığı etkileyicilikte bu pabuçların tasarımcısı, daha yeni Greta Garbo'nun giydiği siyah elbise vasıtasıyla adını andığımız Gilbert Adrian. Adrian bu ayakkabıların yaratılış sürecinin başında iki farklı model oluşturmuş. Kostüm provalarında denenen bu modellerden Arap tarzında olanından Dorothy karakterinin imajına uymadığı gerekçesiyle vazgeçilmiş. Filmde kullanılan model ise yine gösterişli ama daha sade bir model. Pek çok filmde-tv programında gönderme yapılan ve ünlü tasarımcılar tarafından varyasyonları yapılan bu ünlü pabuçların orjinal halini görmek isteyenler Washington'daki Smithsonian Enstitüsü'nü ziyaret edebilir!
The Wizard of Oz-1939

John Schlesinger'in beni hem güldürüp hem de çok çok hüzünlendiren -hatta ağlatan- başyapıtı, Midnight Cowboy'da Joe Buck ( muhteşem Dustin Hoffman'ın yanında yine aynı muhteşemlikte bir Jon Voight ) karakterinin kendisini pek havalı gösterdiğine inandığı çizmeler, filmde başka bir dünyaya ait olma duygusunu ne güzel yansıtır. Acılı bir geçmişi peşinde sürükleyerek New York'u fethetmeye gelen Joe, öylesine 'tutunamayan'dır ki New York için fazlasıyla modası geçmiş ve tuhaf görünen Teksas stilinin  komik gözüktüğünün farkında bile değildir. Topuklu ve altın rengi işlemeli çizmeleri ona göre çok ama çok fiyakalıdır. New York kadınlarını arkasından koşturacağından emin olduğu fiziğini daha da havalı gösteren çizmeler, yeterince gösterişlidir evet, ama sadece onun dünyasında. İki kaybeden insanın öyküsü bu kadar mı güzel anlatılır!

 Midnight Cowboy-1969

Ava Gardner'ı pek sevmem -çok sevdiğim Mia Farrow'a laf attığı için mi acaba:)- ama hakkını yememek lazım, Ernest Hemingway'in hikayesinden uyarlanan The Killers filminde muhteşem gözükür. Ne garip, insanlar gider filmleri kalır, hem de o an taşıdıkları tüm canlılıkla birlikte. Neyse konuyu dağıtmayayım, filmde Gardner'in ayaklarında arz-ı endam eden pabuçlar, sizce de Gardner'in görüntüsünde 'altın vuruş' etkisi yapmamış mı?  Klasik bir şıklığın son derece zarif bir şekilde tasarlanmış hali olan bu ayakkabı, yine aynı şıklıkta bir elbise ile birleştiğinde ve tabii oldukça güzel bir kişi tarafından taşındığında ortaya izlemesi keyifli bir seyirlik yaratıyor. Galiba Ava Gardner'in bu halini fazlasıyla Gilda filmindeki Rita Hayworth'a benzetiyorum.  

The Killers-1946

 

68 yapımı western filmi Shalako'da Brigitte Bardot'un o güzel beyaz elbisesinin altında saklanan siyah çizmeler  filmi izleyenlerin bile aklında kalmamıştır sanırım. Nedeni saklanması olabilir mi? :) Oldukça sade bir tasarıma sahip topuklu siyah çizmeler beyaz elbiseyle tam bir zıtlık içerisinde, ama bu zıtlık ortaya şık bir görüntü çıkartan cinsten. Çok uzun olmayan deri çizmelerin içerisinde Bardot pek rahat gözüküyor, demek ki ayakkabılar western dünyasının zorlu şartları için doğru seçim.
Shalako-1968

Bir filmde kısa topuklu, klasik, sade ama şık bir ayakkabı mı gördünüz, o zaman kesinlikle bir Fransız filmi seyrediyorsunuz. Şaka bir yana, Fransız filmlerinde kadınların giydiği ayakkabılar genelde kısa topuklu -ama mutlaka topuklu- gözü yormayan bi sadelikte ama her zaman feminen stildedirler. Godard'ın Vivre sa vie ( Hayatını Yaşamak ) filminde Anna Karina'nın canlandırdığı Nana karakterinin ayakkabıları işte tam da bu stili beyazperdeye taşır. Biri önden bağlamalı, diğeri bağcıksız olan siyah ayakkabılar varoluşsal problemlerle boğuşan bir Fransız kadını için idealdir.

Vivre Sa Vie-1962 

 

Kafası oldukça karışık ve makul alkol promilini çoktan aşmış Milena, aklı başında ve oldukça kendinde gözüken -aldanmayınız, "sakin atın çiftesi sert olur" derler!- Alex Linden'ı bulundukları ortamdan gitmemesi için oldukça şık bir bacak hareketiyle durdurur. Nicolas Roeg filmi Bad Timing'in bu sahnesinde Theresa Russell'ın fiziksel cazibesine eşlik eden ve onu daha da çekici kılan bu ayakkabılar, ister istemez gözümüze takılır tabii. Gerçi Milena ve ayakkabıları, o gece, hep bir yerlere yetişmesi gereken Alex'i orada kalmaya ikna edemez ama, bir ilişkiyi başlatmak için yapılacak en doğru hareketin 'bacak ile yol kesme' olduğunu anlarız. Yine de o anda ayakkabılarınıza ve fiziksel çekiciliğinize güvenmiyorsanız, denemeyin derim :)

Bad Timing-1980

Pillow Talk (Yastık Sohbeti) filminde Doris Day'in giydiği açık mavi ayakkabılar -aslında terlik demek daha doğru- tıpkı onun filmlerde canlandırdığı karakterler gibi son derece soft, pırıltılı ve hanım hanımcık. Rear Window'da ise neredeyse bir moda şovu yapan Grace Kelly'nin jean altına giydiği ayakkabılar ise Timberland'in ürettiği ayakkabıların stilinde, alabildiğine rahat, gösterişsiz. Genelde topuklu ve feminen tarz ayakkabılarla gördüğümüz Kelly için farklı bir tercih.
Rear Window-1954

Pillow Talk-1959

Ve son olarak, tek bacak dezavantajına rağmen diğerleriyle yarışacak düzeyde olan Tristana ayakkabıları. Ah o kesik bacak! Luis Bunuel'in eşsiz Tristana'sı ne giyerse giysin aklımızda kalacaktı tabii o kesin, ama yine de belirtelim, Tristana siyah, abartısız, az topuklu rugan ayakkabılar giyer. Topuklarının ve ondan daha baskın olan koltuk değneklerinin çıkardığı ses, kafamızda hiç durmaksızın yankılanır. Tak, tak, tak...
Tristana-1970